Kizungumkuti Katika Maandalizi ya Uchaguzi wa Serikali za Mitaa

Uchaguzi wa serikali za mitaa nchini ni moja ya vipengele muhimu katika kuimarisha demokrasia na kuwapa wananchi nafasi ya kushiriki moja kwa moja kwenye usimamizi wa masuala ya jamii zao. Hata hivyo, mchakato huu umekumbwa na malalamiko mengi, hususan kutoka kwa vyama vya upinzani, vikilalamikia ukiukwaji wa taratibu za uandikishaji wapiga kura. Vyama vya upinzani, hususan CHADEMA na ACT-Wazalendo, vimekuwa vikiituhumu tume ya uchaguzi kwa kushirikiana na chama tawala, CCM, kufanya udanganyifu katika uandikishaji kwa lengo la kuiba kura au kubadilisha matokeo.

Malalamiko haya yameanza kuonekana tangu hatua za mwanzo za uandikishaji wa wapiga kura, ambapo vyama vya upinzani vimeeleza kuwa kuna changamoto nyingi katika mchakato huo. Kwa mujibu wa taarifa zilizotolewa na vyama hivyo, baadhi ya wananchi wanaoaminika kuwa wafuasi wa upinzani wamekuwa wakizuiliwa kuandikishwa au wanakutana na vikwazo visivyo vya lazima. Aidha, kumekuwa na madai ya kuwepo kwa uandikishaji wa wapiga kura hewa au watu ambao hawana sifa za kupiga kura wanaoandikishwa kwa upendeleo maalum.

Upinzani unaamini kuwa udanganyifu huu ni sehemu ya mpango mpana wa CCM kutumia mbinu za kijanja kuhakikisha kuwa matokeo ya uchaguzi yanakipa ushindi chama hicho. Hii inatokana na historia ya malalamiko ya upinzani na matokeo ya chaguzi zilizopita, ambapo kulikuwa na ushahidi kuwa taratibu hazikufuatwa kikamilifu na hivyo kuvuruga uwazi wa mchakato wa kidemokrasia. Aidha maelezo tata yaliyotolewa siku za nyuma na baadhi ya viongozi wa chama hicho kwamba ushindi wa CCM ni lazima na unaweza usitokane na hesabu za kura (italiki ni zetu) kumefanya malalamiko ya upinzani kuwa na nguvu zaidi.

Kwa ujumla mchakato wa uandikishaji wapiga kura umekumbwa na changamoto mbalimbali ambazo zimeibua malalamiko makubwa. Miongoni mwa makosa yanayojitokeza ni pamoja na:

1. Uandikishaji wa Watu Wasio na Sifa:

Kumekuwa na malalamiko ya kuwepo kwa watu ambao hawana sifa za kupiga kura, wakiwemo watu waliotoka nje ya maeneo husika, wakiandikishwa kwa njia za hila.

2. Kuwazuia Wafuasi wa Upinzani:

Baadhi ya wafuasi wa upinzani wanaripotiwa kuzuiwa kujiandikisha kwa madai yasiyo na msingi au kwa kucheleweshwa kwenye vituo vya uandikishaji, jambo ambalo linawanyima haki yao ya msingi ya kushiriki katika uchaguzi.

3. Ucheleweshaji wa Vifaa vya Uandikishaji:

Udhaifu katika usambazaji wa vifaa muhimu vya uandikishaji wapiga kura katika baadhi ya vituo umesababisha ucheleweshaji wa zoezi zima hali inayowakatisha tamaa wananchi waliojitokeza kujiandikisha.

4. Ukosefu wa Uwiano katika Vituo vya Uandikishaji:

Vyama vya upinzani vimedai kuwepo kwa upendeleo katika uandikishaji, ambapo vituo vilivyo na wafuasi wengi wa CCM vinapewa kipaumbele, huku vituo vya wafuasi wa upinzani vikikumbwa na changamoto mbalimbali ikiwa pamoja na ucheleweshaji wa vifaa kwa makusudi.

Malalamiko haya si ya kupuuza. Kwa muda mrefu imekuwepo tabia iliyojengeka miongoni mwa viongozi kupuuzia malalamiko yanayotolewa na wapinzani kwa kufikiri kufanya hivyo ni kukisaidia chama tawala. Aidha baadhi ya viongozi wanaojitahidi kutenda haki wamekua wakionekana kama wasaliti, wanaounga mkono upinzani jambo ambalo si sahihi. Mfumo wa siasa wa vyama vingi nchini umeumbwa kwa mujibu wa sheria na hivyo vyama vyote vina haki sawa mbele ya sheria.

Ili kuondoa malalamiko haya na kurudisha imani ya wananchi katika mchakato wa uchaguzi, hatua mbalimbali zinahitajika kuchukuliwa. Hizi ni pamoja na:

1. Uwajibikaji wa Tume ya Uchaguzi:

Tume ya Taifa ya Uchaguzi (NEC) inapaswa kuonyesha uwazi na uwajibikaji katika mchakato wa uandikishaji kwa kuhakikisha taratibu zote zinafuatwa kikamilifu na kwa usawa. Tume hiyo pia inapaswa kutoa maelezo ya wazi kuhusu hatua zinazochukuliwa kukabiliana na malalamiko ya vyama vya upinzani.

2. Kusimamia Taratibu za Kisheria:

Ni muhimu kuhakikisha kwamba sheria na taratibu za uandikishaji zinafuatwa bila kupendelea chama chochote. Uandikishaji wa wapiga kura usio wa haki ni kinyume cha sheria na unadhoofisha demokrasia. Serikali inapaswa kuimarisha usimamizi na ufuatiliaji wa mchakato huu ili kuepuka makosa yaliyotajwa.

3. Kutoa Elimu kwa Umma:

Elimu ya wapiga kura ni muhimu katika kuhamasisha wananchi kushiriki kikamilifu katika mchakato wa kidemokrasia. Serikali na vyama vya siasa vinapaswa kufanya kazi kwa pamoja kutoa elimu ya kutosha kwa wananchi kuhusu haki zao za kidemokrasia, ikiwa ni pamoja na haki ya kuandikishwa na kupiga kura.

4. Kushirikisha Wadau wa Kidemokrasia:

Vyama vya siasa, asasi za kiraia, na mashirika ya kimataifa yanaweza kushirikishwa kama waangalizi wa uchaguzi na uandikishaji ili kuhakikisha uwazi na uaminifu katika mchakato huu. Waangalizi huru wanaweza kusaidia kupunguza malalamiko kwa kutoa ripoti huru juu ya uendeshaji wa uandikishaji.

5. Kutumia Teknolojia ya Kidijitali:

Ili kudhibiti udanganyifu na kuongeza uwazi, matumizi ya teknolojia ya kisasa, kama vile mfumo wa kielektroniki wa uandikishaji na ufuatiliaji wa wapiga kura, yanaweza kusaidia. Hii itasaidia kudhibiti uwepo wa wapiga kura hewa na kuhakikisha kuwa kila mpiga kura anayestahili ameingizwa kwenye daftari kwa usahihi.

Hitimisho

Mchakato wa uandikishaji wapiga kura ni nguzo muhimu ya uchaguzi wa haki na huru. Malalamiko ya vyama vya upinzani kuhusu ukiukwaji wa taratibu yanaonyesha udhaifu wa mfumo wa sasa na umuhimu wa kufanya marekebisho makubwa. Ili kurejesha imani ya wananchi katika demokrasia, hatua za haraka na za dhati zinahitajika kuchukuliwa ili kuhakikisha kuwa kila raia anapata haki yake ya kushiriki katika uchaguzi bila vikwazo. Serikali, tume ya uchaguzi, na wadau wengine wa demokrasia wanapaswa kufanya kazi pamoja ili kuimarisha uwazi, uwajibikaji, na usawa katika mchakato wa uchaguzi.

Rev. Godwin Chilewa